Porównanie cen gazu w Polsce i Europie

Ceny gazu są jednym z kluczowych czynników wpływających na koszt życia oraz konkurencyjność gospodarki. Porównanie cen gazu w Polsce z innymi krajami europejskimi daje interesujący obraz pozycji naszego kraju na energetycznej mapie Europy. W niniejszym artykule analizujemy, czy Polacy rzeczywiście płacą więcej za gaz niż mieszkańcy innych krajów europejskich.

Struktura cen gazu w Europie

Ceny gazu ziemnego w Europie składają się z kilku elementów:

• Koszt surowca (cena hurtowa gazu)
• Koszty przesyłu i dystrybucji
• Podatki i opłaty (w tym VAT)
• Marża sprzedawcy

Proporcje tych składników różnią się znacząco pomiędzy krajami, co jest jednym z powodów zróżnicowania cen końcowych.

Porównanie cen detalicznych gazu w Europie

Porównując ceny gazu dla gospodarstw domowych w drugim półroczu 2022 roku (z uwzględnieniem wszelkich podatków i opłat), możemy zaobserwować następującą sytuację:

Jak widać z powyższej tabeli, Polska znajduje się wśród krajów o relatywnie niższych cenach gazu dla gospodarstw domowych w porównaniu do średniej UE. Jest to częściowo wynikiem regulowanego rynku gazu oraz mechanizmów ochrony odbiorców indywidualnych.

Czynniki wpływające na różnice w cenach

1. Źródła dostaw gazu

   Kraje, które posiadają własne złoża gazu (jak Holandia, choć jej produkcja maleje) lub mają dobry dostęp do alternatywnych źródeł dostaw (np. terminale LNG), mogą osiągać korzystniejsze ceny hurtowe.

   Polska przez długi czas była uzależniona od dostaw rosyjskich, ale dzięki inwestycjom w terminal LNG w Świnoujściu oraz gazociąg Baltic Pipe zwiększyła swoją niezależność, co pozytywnie wpłynęło na stabilność cenową.

2. Polityka podatkowa

   Różnice w opodatkowaniu energii są jednym z głównych czynników różnicujących ceny końcowe. Niektóre kraje (np. Dania, Szwecja) nakładają wysokie podatki na paliwa kopalne, aby zachęcić do przechodzenia na odnawialne źródła energii.

   W Polsce stawka VAT na gaz została tymczasowo obniżona w ramach tarczy antyinflacyjnej, co dodatkowo wpłynęło na relatywnie niższe ceny dla konsumentów.

3. Stopień regulacji rynku

   Kraje o bardziej regulowanych rynkach (jak Polska czy Węgry) często mają mechanizmy kontroli cen dla odbiorców indywidualnych, co może skutkować niższymi cenami detalicznymi, ale też potencjalnie wyższymi kosztami dla budżetu państwa.

   Z kolei w krajach o całkowicie zliberalizowanych rynkach (jak Holandia czy Wielka Brytania) ceny są bardziej uzależnione od warunków rynkowych, co przy wysokich cenach hurtowych prowadzi do wyższych rachunków dla konsumentów.

4. Koszty infrastruktury

   Gęstość zaludnienia, stan infrastruktury gazowej i koszty jej utrzymania również wpływają na ostateczną cenę. Kraje o rozproszonej zabudowie i mniejszej gęstości sieci gazowej mają wyższe koszty jednostkowe dystrybucji.

Ceny gazu dla przemysłu - inny obraz sytuacji

O ile gospodarstwa domowe w Polsce korzystają z relatywnie niskich cen gazu, sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku odbiorców przemysłowych:

Jak pokazuje powyższe zestawienie, polscy odbiorcy przemysłowi płacą za gaz więcej niż średnia UE, co może wpływać na konkurencyjność polskiego przemysłu energochłonnego na arenie międzynarodowej.

Wpływ kryzysu energetycznego 2021-2022

Kryzys energetyczny, który rozpoczął się w drugiej połowie 2021 roku i nasilił się po inwazji Rosji na Ukrainę, doprowadził do bezprecedensowego wzrostu cen gazu w Europie. Jednak jego wpływ na poszczególne kraje był zróżnicowany:

• Kraje o większym uzależnieniu od gazu rosyjskiego (Niemcy, Austria, Włochy) doświadczyły największych wzrostów cen hurtowych.
• Kraje z regulowanymi rynkami (Polska, Węgry) były częściowo chronione przed pełnym wpływem kryzysu na ceny detaliczne, choć kosztem większych obciążeń dla finansów publicznych.
• Kraje z dostępem do własnych źródeł gazu (Norwegia, Holandia) lub z rozwiniętą infrastrukturą LNG (Hiszpania) były mniej dotknięte kryzysem.

Prognozy na przyszłość

Przyszłość cen gazu w Europie jest uzależniona od wielu czynników:

• Transformacja energetyczna - stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych może zmienić rolę gazu ziemnego, który jest postrzegany jako paliwo przejściowe.
• Rozwój infrastruktury LNG - zwiększenie możliwości importu skroplonego gazu ziemnego może prowadzić do większej konwergencji cen w Europie.
• Polityka klimatyczna UE - mechanizmy takie jak opłaty za emisję CO₂ będą wpływać na konkurencyjność gazu wobec innych nośników energii.
• Liberalizacja rynków - dalsze otwarcie rynków może prowadzić do wyrównywania cen, ale też większej zmienności.

Dla Polski kluczowe znaczenie będą miały:

• Utrzymanie zróżnicowanych kierunków dostaw gazu (Baltic Pipe, terminal LNG, połączenia z sąsiadami)
• Modernizacja i rozbudowa sieci dystrybucyjnej
• Równoważenie ochrony konsumentów z realiami rynkowymi
• Integracja gazu z polityką dekarbonizacji (np. rozwój biometanu, technologii wodorowych)

Podsumowanie

Porównanie cen gazu w Polsce i Europie pokazuje, że polskie gospodarstwa domowe płacą relatywnie mniej za gaz niż średnia UE, co jest wynikiem zarówno historycznych uwarunkowań, jak i aktualnej polityki regulacyjnej.

Jednak polski przemysł znajduje się w mniej korzystnej sytuacji, płacąc za gaz więcej niż średnia europejska, co może być wyzwaniem dla konkurencyjności.

Kryzys energetyczny 2021-2022 uwypuklił znaczenie dywersyfikacji dostaw i elastyczności systemu gazowego. Polska dzięki inwestycjom w alternatywne źródła dostaw okazała się bardziej odporna na szoki podażowe niż wiele innych krajów europejskich.

W dłuższej perspektywie ceny gazu w Polsce będą uzależnione zarówno od globalnych trendów rynkowych, jak i lokalnej polityki energetycznej, w tym tempa transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.